แนวคิดทฤษฎีทางภาษาศาสตร์และวิวัฒนาการการเรียนการสอนภาษาอังกฤษ

ผศ. ดร. ผ่องศรี มาสขาว

......การเรียนการสอนภาษาอังกฤษมีวิวัฒนาการมาหลายยุคหลายสมัย เนื้อหาที่นำเสนอต่อไปนี้เป็นการสรุปแนวคิดทฤษฎีและวิวัฒนาการของภาษาตั้งแต่ยุคโครงสร้างนิยม ยุคหลังโครงสร้างนิยม ยุคสมัยใหม่และยุคหลังสมัยใหม่ พัฒนาการของวีธีการหาความรู้เหล่านี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในเรื่องแนวคิดและวิธีการเรียนการสอนภาษา ถ้าเปรียบเทียบกับพัฒนาการทางด้านอื่นเช่นเทคโนโลยีและทฤษฎีการถอดรหัสพันธุกรรมแล้ว การเปลี่ยนแปลงในเรื่องการเรียนการสอนภาษามีลักษณะค่อยเป็นค่อยไปไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปตามแนวคิดใหม่ตามยุคสมัย ทั้งหมด มีการนำแนวคิดทฤษฎีบางเรื่องมาประยุกต์ใช้ในการจัดการเรียนการสอนภาษาอังกฤษแต่การดำเนินงานยังไม่ก้าวหน้าเป็นการเปลี่ยนแปลงในส่วนย่อยและมิติของการเรียนการสอนภาษาอังกฤษก็ยังเป็นการแยกส่วนมากกว่าการมองภาพรวม
......แนวคิดทางด้านมานุษยวิทยาและสังคมวิทยาในยุคหลังสมัยใหม่โดยรวมต่างก็ได้อิทธิพลหรือผลกระทบมาจากวิธีการหาความรู้ วิธีการคิดและวิธีวิเคราะห์ของแนวคิดหลังโครงสร้างนิยมและหลังสมัยใหม่นิยม มีจุดเริ่มต้นจากจุดเปลี่ยนทางภาษาศาสตร์ (Linguistic turns) แต่เดิมภาษาเป็นเพียงภาพแสดงตัวแทนความคิดหรือระบุชื่อคน สัตว์ สิ่งของและความคิดมนุษย์เท่านั้น แต่ในปัจจุบันภาษาคืออำนาจในการจัดระบบระเบียบ จัดประเภท ทำการแยกแยะ ภาษาสร้างและผลิตเอกลักษณ์ต่างๆขึ้นมา โดยเฉพาะการใช้ภาษาในการอ้างถึงความรู้ ความจริง ความเป็นธรรมชาติ ความเป็นวิทยาศาสตร์ จัดเป็นภาษาในระดับสูงและแสดงถึงพลังอำนาจของภาษามากขึ้นเพราะทำให้ผู้สนทนาด้วยต้องยอมจำนน ยุติการถกเถียงการโต้แย้งลง เกิดเป็นอำนาจที่แฝงอยู่ในรูปภาษา นักปรัชญาได้หันมาให้ความสนใจกับอิทธิพลของภาษาที่มีต่อวิธีคิดของมนุษย์อย่างจริงจังเป็นครั้งแรก จึงเกิดจุดหักเหของภาษาที่ใช้เป็นเครื่องมือในการสื่อสารมาเป็นเครื่องมือทางสังคมและเป็นเครื่องมือในการต่อรองและให้ได้มาหรือเกิดขึ้นในสิ่งซึ่งมนุษย์ต้องการ (Halliday, 1994: xvii)



แนวคิดทฤษฎีภาษายุคโครงสร้าง (Structuralism)
......ภาษายุคโครงสร้าง เริ่มจากแนวคิดของแฟร์ดินอง เดอ โซซูร์ (Ferdiand de Saussure) ในระหว่างคริสตศักราช 1857 - 1913 โซซูร์ แยกภาษา (langue) และการใช้ภาษา (parole) ออกจากกันโดยเชื่อว่าภาษาเป็นเรื่องของระบบกฏเกณฑ์ และเป็นสิ่งที่ถูกกำหนดขึ้นและเป็นสิ่งมีอยู่ตามธรรมชาติ เป็นความเคยชินที่มนุษย์กระทำโดยจิตไร้สำนึก เขาให้ความหมายของภาษาว่าเป็นระบบองค์รวมที่มีความสมบูรณ์ มีกฎเกณฑ์ และมีรูปแบบที่เป็นส่วนย่อยต่างกัน สำหรับการใช้ภาษา (parole) นั้นเป็นเรื่องของความสามารถในการใช้ภาษารวมกับการนำกฏเกณฑ์ทางภาษามาใช้ตามจารีตปฏิบัติเพื่อให้การสื่อสารนั้นเป็นไปตามระเบียบกฎเกณฑ์ และเป็นที่ยอมรับทางสังคม (ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร, 2545:13) โซซูร์แยกภาษาและสังคมออกจากกันเป็น สององค์ประกอบแต่ทั้งสองอย่างต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน โดยให้คำอธิบายเพิ่มเติมว่าภาษาเป็นเรื่องของบุคคลที่ต้องซึมซับเอาไว้ในระดับจิตไร้สำนึกเพื่อให้สามารถพูดใช้ภาษาได้ การศึกษาภาษาในแนวคิดของโซซูร์จึงเป็นการศึกษาความสัมพันธ์ของรูปแบบ (form) กับการใช้ภาษาที่เป็นเนื้อหาสาระ (substance)ที่เป็นนามธรรม และกล่าวว่ารูปแบบช่วยทำให้เนื้อหาสาระที่เป็นนามธรรมเกิดเป็นรูปธรรมได้ ซึ่งต่อมา ชอมสกี้(Chomsky,1965)ได้นำมาสานต่อโดยแยกแยะออกเป็นความสามารถทางภาษา (language of competence) และความสามารถทางการแสดงออกหรือความสามารถในการใช้ภาษาในแต่ละสถานการณ์ (language of performance) และยังคงใช้แนวคิดเรื่องรูปแบบมาเป็นหลักการในการค้นหาความรู้ตามแนวโครงสร้างนิยม
......สำหรับสาระสำคัญประการที่สองในความคิดของโซซูร์คือภาษาเป็นระบบสัญญะ(sign) ซึ่งสื่อถึงความคิดต่าง ๆ การศึกษารูปแบบของระบบสัญญะเรียกว่าสัญวิทยา (semiology) ในความหมายของโซซูร์ นอกจากภาษาป็นสัญญะแล้วยังรวมสัญลักษณ์อื่น ๆ ที่ใช้สื่อความหมายด้วยเช่นสีขาว สีดำ เครื่องหมายตกใจ การเว้นวรรค หรือการย่อหน้าเป็นต้น ภาษาจึงไม่ใช่การศึกษาเฉพาะเรื่องระบบเสียง คำศัพท์และไวยากรณ์แต่ยังหมายถึงการศึกษาระบบสังคมและวัฒนธรรมของภาษานั้น ความหมายของโซซูร์ในเรื่องของสัญญะมีสองลักษณะ คือความสัมพันธ์ระหว่างรูปสัญญะและความหมายของสัญญะ ตัวอย่างความหมายของสัญญะเช่น ผู้หญิง ผู้ชายซึ่งสื่อความหมายของความคิดที่ต่างกัน ตัวอย่างในระดับรูปสัญญะของภาษาที่แตกต่างกันเช่น ผู้ชาย – men , ผู้หญิง – women รูปสัญญะจะเป็นปัญหาในการเรียนรู้ภาษาใหม่ถ้าไม่มีส่วนเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับภาษาเดิม โซซูร์ยังอธิบายเพิ่มเติมว่าถึงแม้รูปสัญญะและความหมายสัญญะจะมีความสัมพันธ์กันแต่ก็ไม่ได้เป็นไปอย่างอิสระยังคงอยู่ภายใต้การยอมรับของคนในชุมชนนั้น ผู้ใช้ภาษามิได้มีส่วนในการกำหนดรูปสัญญะแต่ใช้ภาษาภายใต้กฎเกณฑ์ของภาษานั้นๆ ภาษาจึงเป็นผลมาจากสิ่งที่ถูกกำหนดให้เป็น (arbitrariness) บวกกับจารีตปฏิบัติในสังคม (conventionality)
......ในส่วนการศึกษาภาษาของโซซูร์ ประเด็นสำคัญที่เขามองข้ามคือการศึกษาภาษาในองค์ประกอบในส่วนของไวยากรณ์ เพราะโซซูร์เห็นว่าไวยากรณ์ไมใช่หน่วยพื้นฐานของภาษา ซึ่งต่อมา นอม ชอมสกี้ ได้ศึกษาเรื่องของไวยากรณ์และตั้งสำนักไวยากรณ์ใหม่ที่เรียกว่าไวยกรณ์เพิ่มพูนหรือไวยากรณ์ปริวรรต (generative transformative grammar) นับว่าเป็นจุดอ่อนของโซซูร์ที่มองข้ามความคิดสร้างสรรค์ทางไวยากรณ์ภายใต้ระบบกฎเกณฑ์ของภาษา
แนวคิดทฤษฎีภาษายุคหลังโครงสร้างนิยม (Poststructuralism)
...... ผู้ที่ได้รับอิทธิพลและสานต่อความคิดของโซซูร์คือ โคลด เลวี สโทรส (Claude Levi Strauss) ซึ่งเป็นผู้นำการศึกษาด้านมานุษยวิทยาแนวโครงสร้าง ได้ผนวกความคิดในแง่มุมทางด้านวัฒนธรรมและปฏิสัมพันธ์ทางสังคม กับระบบโครงสร้างที่ทำให้ทุกอย่างดำรงอยู่ได้อย่างที่เป็นอยู่ ดังนั้นการศึกษาวัฒนธรรมของเขาจึงเป็นการศึกษาในระดับโครงสร้างและไม่ได้ศึกษาลงในรายละเอียดและส่วนที่เป็นปลีกย่อย
......ผู้นำการศึกษาวัฒนธรรมต่อมาคือ โรลองด์ บาร์ตส์ (Roland Barths) ศึกษาวัฒนธรรมนิยมตามยุคสมัยและให้ความเห็นแตกแนวไปจากโครงสร้างนิยมว่าในการเขียนบทประพันธ์ ผู้ประพันธ์เป็นผู้กำหนดบทประพันธ์ แต่มิใช่บทประพันธ์กำหนดผู้ประพันธ์ ตัวอย่างเช่นในการประพันธ์เรื่องราวการสืบสวนสอบสวน ผู้ประพันธ์เลือกใช้คำ สร้างความเชื่อมโยงทางภาษาในรูปแบบที่เหมาะสม เร้าใจผู้อ่าน ซึ่งเป็นแนวคิดที่ขัดแย้งกับแนวคิดภาษาศาสตร์โครงสร้างที่กล่าวว่าภาษาเป็นเรื่องของรูปแบบไม่ใช่เรื่องเนื้อหาสาระ ภาษาเป็นตัวกำหนดการพูด แต่มิใช่ผู้พูดเป็นผู้กำหนดภาษา สำหรับบาร์ตส์แล้วภาษาเป็นกระบวนการสื่อและการสร้างความหมายที่ไม่รู้จบ ภาษาเป็นผู้กำหนดบทบาทหน้าที่ให้กับผู้เขียน ผู้เขียนไม่ได้เป็นผู้ควบคุมและกำหนดภาษาโดยตรง
......นักปรัชญาชาวฝรั่งเศส ฌาคส์ แดริดา (Jacques Derrida) มีความเห็นขัดแย้งกับกับภาษาศาสตร์ในยุคโครงสร้างอย่างสิ้นเชิง เขาเห็นว่าภาษามีธรรมชาติที่ไร้ระเบียบและไม่มีเสถียรภาพ ความหมายของมันผันแปรไปตามปริบทที่เปลี่ยนแปลงไป เขาต่อต้านแนวคิดที่ว่าด้วยศูนย์รวม (logo centralism) ในเรื่องที่เป็นความชัดเจน ความถูกต้อง ความงดงาม และความเป็นจริง ซึ่งเขาถือว่าการมีศูนย์รวมเป็นการปิดกั้นความคิดใหม่และการที่จะให้คนคิดใหม่ ทำใหม่ จึงต้องรื้อแนวคิดเก่าๆออกไป ( จันทนี เจริญศรี, 2544: 6-7) ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร(2545: 201)ได้กล่าวถึงฟูโก นักคิดยุคหลังโครงสร้างนิยม ว่าเป็นผู้ที่โต้แย้งแนวคิดเรื่องรูปแบบและโครงสร้างภาษาศาสตร์ของโซซูร์ และเชื่อว่าภาษาไม่คงที่ มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา เขาให้ความสนใจเรื่องรหัสสัญลักษณ์ (symbolic codes) และ วาทกรรมทางภาษา (discourse) เขาเชื่อมโยงภาษากับสังคมและถือว่าภาษาเป็นภาคปฏิบัติของสังคมหรือวัฒนธรรม ภาษาไม่ใช่ตัวตนแท้จริงของมนุษย์ มนุษย์ใช้ภาษาเพื่อสร้างคุณค่าและเอกลักษณ์และผลประโยชน์ให้กับตนเอง ความรู้ต่าง ๆ ถูกถ่ายทอดออกมาผ่านทางภาษาและนำความรู้ ไปใช้ ให้เกิดผลประโยชน์และอำนาจแก่ชนชั้นผู้นำในสังคม
......ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร (2545: 204-221) ได้กล่าวว่าโรล็องด์ บาร์ตส์ได้ให้ความสนใจในเรื่องของตัวบท (text) และการวิเคราะห์ตัวบท (textual analysis) และบาร์ตส์ให้ความคิดเห็นว่ามีปัจจัยอื่นที่เข้ามาเกี่ยวข้องในการสร้างตัวบท เช่นปัจจัยทางสังคม ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม ความหมายของตัวบทจึงเป็นความคิดในเรื่องโวหารหรือกลวิธีการพูดการเขียน(rhetoric)ทฤษฎีตัวบทแบบใหม่จึงเป็นการเคลื่อนจากการศึกษาภาษาเชิงโครงสร้างมาเป็นการศึกษาการสื่อความหมายของตัวบท และได้กล่าวถึงทฤษฎีที่ว่าด้วยตัวบทไว้ 5 ประการคือ
1. ตัวบท(text) เป็นภาคปฏิบัติของการสื่อ/สร้างความหมายและภาคปฏิบัติของตัวทำ
ให้ทราบกระบวนการสื่อ/สร้างความหมายที่งานและภาษาถักทอซึ่งกันและกันจนเป็นตัวบท/ความหมายขึ้นมา
2. ตัวบทเป็นเรื่องของการผลิตแบบหนึ่งที่ผู้เขียนและผู้อ่านมาพบกัน ตัวบทจะมีการ
ทำงานตลอดเวลาเป็นการผลิต/สร้างที่ไม่รู้จบ ตัวบททำงานผ่านภาษาด้วยการย่อยสลาย การถอดรหัสความหมายของภาษาที่เป็นตัวแทนของการสื่อสารหรือเพื่อการแสดงออกทางความคิดและสร้างภาษาขึ้นมาใหม่ซึ่งเป็นภาษาที่มีพื้นที่ของการผสมกลมกลืนและพลิ้วไหวตลอดเวลาไม่รู้จบ ตัวบทจึงเริ่มจากคนเขียนคัดเลือกใช้คำและรูปแบบไวยากรณ์ที่มีอยู่เพื่อสร้างความหมายขึ้นมาและคนอ่านใช้รูปสัญญะสร้างความหมายใหม่จากสิ่งที่คนเขียนซึ่งคนเขียนอาจนึกไม่ถึงและอาจจะไม่ได้หมายความเช่นนั้นได้
3. ตัวบทเป็นเรื่องของกระบวนการสื่อ/สร้างความหมายอย่างไม่จบสิ้น เร้าใจให้คน
อ่านสืบเสาะหาความรู้จริงต่อไปอย่างไม่สิ้นสุด กระบวนการปฏิบัติการผ่านทางภาษาเพื่อสร้างความหมายช่วยสลายตัวตนของผู้อ่านและกลายเป็นส่วนหนึ่งในตัวบท ตัวบทจึงเป็นสิ่งเย้ายวนใจให้คนเข้าไปแสวงหาความสุข
4. ตัวบทแสดงออกซึ่งความรู้สึกนึกคิดเป็นปรากฏการณ์ของการสื่อสารโดยใช้วาท
กรรม (discourse) การถักทอของภาษาอย่างไม่รู้จบ การที่ให้เข้าถึงตัวบทจึงมีความจำเป็นต้องวิเคราะห์ในเรื่องของการใช้ภาษา วาทกรรมทางภาษา วิธีการ กระบวนการที่ผู้พูดและผู้เขียนใช้เพื่อแสดงความเป็นตัวตนหรือหลีกเลี่ยงความเป็นตัวตนของตนเอง
5. ตัวบททำหน้าที่แจกแจงภาษาใหม่หรือเป็นการสร้างเนื้อเยื่อใหม่ของสิ่งที่ได้กล่าว
มาแล้ว วิธีการเข้าถึงภาษากระทำได้โดยการถอดตัวบทและสร้างตัวบทขึ้นใหม่ (reconstruction text) เพื่อความเข้าใจในตัวบท ตัวบทจะมีลักษณะที่สัมพันธ์ ติดต่อและโยงใยกันในเรื่องเนื้อหาที่กล่าวมาก่อนและที่กล่าวในปัจจุบัน ต่างมาบรรจบกันเป็นเงื่อนไขของการดำรงอยู่ของตัวบทซึ่งเป็นสูตรสำเร็จที่ไม่ชื่อกำกับ แต่มีลักษณะที่หลากหลายกระจัดกระจายเพื่อแสดงถึงการผลิตที่ไม่ซ้ำของตัวบทซึ่งเป็นแนวคิดที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
แนวคิดทฤษฎีภาษายุคสมัยใหม่ (Modernism)
......ยุคสมัยใหม่สืบเนื่องมาจากกระแสการต่อต้านลัทธิยึดติดทางวิทยาศาสตร์ การต่อต้านเริ่มจากนักคิดในสาขาศิลปะและวรรณคดีวิจารณ์ และยังแพร่หลายออกไปยังสาขาปรัชญาและสังคมศาสตร์ แนวคิดของ จอห์น ดิวอี้ (อ้างจาก Kalantzis & Cope, 1993) ในเรื่องมนุษยธรรมและการต่อต้านอุตสาหกรรมที่ไม่คำนึงถึงมนุษยชาติ แนวคิดทางภาษาศาสตร์ของดิวอี้ขัดแย้งกับแนวคิดภาษาศาสตร์โครงสร้าง ดิวอี้เห็นว่าภาษาเป็นกระบวนการทางสังคม ไม่เป็นนามธรรม ไม่มีระเบียบแบบแผนที่แน่นอน กระบวนการเรียนภาษาคือผู้เรียนพูดในสิ่งที่ต้องการพูดและต้องการแสดงออก และมิได้หมายความเพียงการพูดเท่านั้น
......ยุคสมัยใหม่เป็นยุคที่นักปรัชญาผสมผสานภาวะทางสังคมเข้ากับปัญหาด้านญาณวิทยาของทฤษีสังคมเลียวทาร์ (Lyotard, 1992) ได้ปฏิเสธความรู้จากอภิตำนานทั้งหมดโดยเกิดความคลางแคลงใจว่าความรู้เดิมที่เขียนไว้ไม่สอดรับกับสภาวะที่เปลี่ยนไปของสังคม เฟธเธอร์สโตน (Featherstone,1988:195-215) ได้ให้นิยามของยุคสมัยใหม่ว่าเป็นเป็นผลกระทบที่เกิดจากการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจที่ทำให้โครงสร้างทางสังคมดั้งเดิมเปลี่ยนแปลงซึ่งเกิดจากกระบวนการย่อยๆ เช่นกระบวนการทางอุตสาหกรรม กระบวนการเติบโตทางสังคมและเทคโนโลยี ทุนนิยม และกลไกทางการตลาด ซึ่งมีผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม เช่นมีการพัฒนาในการผลิตและขายสินค้าในระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ ยุคบริโภคนิยม ซึ่งให้ความสำคัญต่อความก้าวหน้า (avant - garde) และแปลกใหม่(novelty) มีการเสนอค่านิยมแบบสุขนิยมของผู้บริโภคโดยใช้สื่อสารมวลชนเป็นสื่อกลาง และวัฒนธรรมสมัยใหม่เข้ามาครอบงำสังคม ซึ่งเป็นช่วงปลายของยุคทุนนิยม เป็นระบบการผลิตซ้ำโดยใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ เครือข่ายและทุนนิยมระดับนานาชาติ (Jameson, 1992) จนอาจจะกล่าวได้ว่าครอบคลุมไปทั่วทุกปริมณฑลในสังคม มีผลให้ภาษามีพัฒนาการในรูปแบบที่ก้าวหน้ามากเช่นระบบดิจิตอล ไซเบอร์สเปส มีการนำเสนอข้อมูลต่าง ๆ ในแบบไฮเปอร์มีเดีย โดยสามารถสั่งซื้อของดูรายการสินค้าอ่านหนังสือพิมพ์วารสารและติดตามเหตุการณ์ต่างๆได้ทั่วโลกบนระบบจอภาพ
แนวคิดทฤษฎีภาษายุคหลังสมัยใหม่ (Postmodernism)
......ยุคหลังสมัยใหม่เป็นยุคมิติของความแตกต่างทางวัฒนธรรมต่อเนื่องมาจากยุคหลังอุตสาหกรรมใหม่ เน้นความแตกต่าง ความไม่ต่อเนื่องและการไม่ย้อนกลับของวัฒนธรรมแบบดั้งเดิม มีการกลมกลืนและหลอมรวมของวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน กล่าวถึงสิทธิของสตรี(women's right) การศึกษาในเรื่องของเพศและความเท่าเทียมกันทางสังคม ยุคนี้เป็นยุคที่เลิกชื่อถือในเรื่องของความเป็นสากลของภาษาและวัฒนธรรม หรือการแยกส่วนย่อยๆ ของภาษา เป็นยุคสมัยของการอ่านที่มากับสื่อในรูปแบบที่หลายหลาก เน้นการตีความสิ่งที่อ่าน การอ่านเพื่อหาสัมพันธ์บท (intertexualities) และการอ่านในลักษณะของการใช้หลายศาสตร์หรือข้อความรู้ในต่างสาขา (intersubjectivities) เป็นยุคสมัยที่ไม่ยึดติดกับความคิดเดียวว่าถูกต้อง มีการสร้างข้อสรุปนานาประการเพื่อการอธิบายข้อความรู้ต่างๆที่มีอยู่และเกิดขึ้นใหม่ และไม่เชื่อเพียงความคิดหรือข้อสรุปเดียวว่าจะถูกต้อง จะมีการเสนอความคิดทั้งในแง่มุมที่เห็นด้วยและขัดแย้งในทุกประเด็น
......เนื่องจากยุคนี้เป็นยุคแห่งความขัดแย้งและเป็นการเปิดรับความคิดและสิ่งแปลกใหม่ แนวคิดในเรื่องของภาษาจึงแตกต่างออกไป ภาษาไม่ใช่รูปแบบและอยู่ในขอบเขตอีกต่อไป ภาษาตามความหมายของ มอเฟตต์ (Mofett, 1968) เป็นความสัมพันธ์ระหว่างผู้ส่งสาร และผู้รับสาร ภาษาเป็นสิ่งที่เลื่อนไหลและเป็นสิ่งที่บ่งบอกอุดมการณ์ วัฒนธรรม แนวความคิดและแนวทางเพื่อการปฏิบัติในสังคม

......จากการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัยทั้งหมดที่กล่าวมาแล้ว ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและวิวัฒนาการในแนวการเรียนการสอนภาษาอังกฤษ ผนวกกับแนวคิดของยุคปฎิฐานนิยม(Positivism) กับยุคหลังปฏิฐานนิยม(Post-Positivism) ซึ่งจาคอบส์และ ฟาร์เรล (Jacob & Farrel, 2001) สรุปไว้ดังนี้

ปฎิฐานนิยม หลังปฎิฐานนิยม
เน้นส่วนย่อยและไม่มีปริบท (detextualization) เน้นส่วนรวม และปริบท(contextualization)
เน้นการแยกส่วน (seperation) เน้นการบูรณาการ (integration)
เน้นทั่วไป (general) เน้นเฉพาะเรื่อง (specific)
เน้นความเป็นปรนัยและปริมาณ เน้นลักษณะอัตวิสัยและไม่คำนึงปริมาณ
พึงพาผู้เชี่ยวชาญและความรู้จากภายนอก คำนึงถึงผู้ปฏิบัติและความรู้จากนักวิจัยภายใน
มีการควบคุม เน้นความเข้าใจ
กระบวนการบนสู่ล่าง (top-down) กระบวนการล่างสู่บน (bottom-up)
เน้นความเป็นมาตรฐาน(standardize) เน้นความแตกต่างที่หลากหลาย (diversity)
เน้นผลผลิต (product) เน้นกระบวนการและผลผลิต

......การเปลี่ยนแปลงในทางตรงกันข้ามนี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแนวคิดจากจิตวิทยาพฤติกรรมของภาษาศาสตร์เชิงโครงสร้างมาสู่แนวจิตวิทยาทางความคิดและสังคมวิทยา แนวการสอนภาษาอังกฤษจึงหันมาเน้นคุณลักษณะดังต่อไปนี้คือ
(1) ให้ความสำคัญแก่บทบาทของผู้เรียนมากกว่าสิ่งเร้าที่มาจากภายนอกและ
เปลี่ยนจากที่เคยเน้นผู้สอนมาเป็นเน้นผู้เรียน
(2) เน้นกระบวนการการเรียนของผู้เรียนมากกว่าผลผลิตที่เกิดขึ้นจากผู้เรียน
(3) ให้ความสำคัญในเรื่องธรรมชาติทางสังคมของผู้เรียนมากกว่าการเรียนแบบแยก
ส่วนหรือการสอนที่แยกส่วนจากปริบท
(4) คำนึงถึงความแตกต่างที่หลากหลายของผู้เรียนและถือว่าไม่เป็นส่วนที่ขัดขวาง
การเรียนรู้แต่ตรงกันข้ามกับมีส่วนที่ช่วยให้เกิดการเรียนรู้และเป็นสิ่งที่ดี
(5) ให้ความสำคัญของการจัดการเรียนการสอนภายในห้องเรียน ประเมินการ
เรียนการสอน ให้ความสำคัญกับการทำวิจัยในชั้นเรียนเพื่อค้นหาคำตอบในการปรับปรุงและพัฒนาประสิทธิภาพและประสิทธิ การเรียนการสอนโดยผ่านกระบวนการศึกษาปัจจัยภายในและสาเหตุของปัญหาต่าง ๆ อย่างเป็นระบบ
(6) เชื่อมโยงโรงเรียนกับโลกภายนอกโดยการส่งเสริมการเรียนรู้แบบองค์รวม (Holistic learning)
(7) ช่วยผู้เรียนให้เข้าใจจุดมุ่งหมายของการเรียนและมีจุดมุ่งหมายของตนเอง
(8) สอนจากส่วนรวมไปหาส่วนย่อย (whole-to-part)แทนวิธีการสอนจากส่วนย่อยไปส่วนร่วม (part-to-whole) ใช้วิธีการสอนโดยให้เข้าถึงความหมายที่ถักทอไว้ในตัวบท รวมทั้งชนประเภทและคุณลักษณะเฉพาะ ของตัวบทตัวอย่างเช่นในการเลือกใช้คำ การใช้วาทการทางภาษาและการวางโครงเรื่อง
(9) เน้นในเรื่องการสื่อความหมายมากกว่าการท่องจำหรือกฎเกณฑ์ทางไวยากรณ์
(10) เน้นการเรียนรู้ตลอดชีวิตมากกว่าเน้นการสอบวัดความรู้
แนวคิดทฤษฎีดังกล่าวข้างต้นทำให้มีการเปลี่ยนแปลงในเรื่องของการเรียนการสอนภาษาอังกฤษใน 8 ประเด็นสำคัญๆ ดังนี้ คือ
(1) ผู้เรียนเป็นนิติบุคคล (Learning autonomy)
(2) แนวการสอนแบบความร่วมมือ (Cooperative learning)
(3) การบูรณาการหลักสูตร (Curricular integration)
(4) การเน้นความหมาย (Focus on meaning)
(5) ความแตกต่างที่หลากหลาย (Diversity)
(6) ทักษะการคิด (Thinking skills)
(7) การประเมินผลแบบใหม่ (Alternative assessment)
(8) ครูทำหน้าที่เป็นผู้ร่วมเรียน (Teachers as co-learners)
ผู้เรียนเป็นนิติบุคคล (Learning autonomy)
......ตามแนวคิดของไวกอตสกี้ (Vygotsky’s 1978) ผู้เรียนจะต้องมีความตั้งใจในการเรียนและต้องบังคับตนเอง การเป็นนิติบุคคลของผู้เรียนในที่นี้หมายถึงสามารถเลือกสิ่งที่ต้องการเรียน วิธีการเรียนและในขณะเดียวกันต้องมีความรับผิดชอบต่อการเรียนของตนเองและของผู้อื่นที่มีปฏิสัมพันธ์ด้วย ผู้เรียนใช้จุดแข็งของตนเองมาเป็นประโยชน์ในการเรียนและเพื่อการแก้ไขจุดอ่อนของตนเอง แรงจูงใจภายในของผู้เรียนมีความสำคัญมากที่จะทำให้ผู้เรียนประสบผลสำเร็จในการเรียน และเป็นไปตามแนวของประชาธิปไตยที่ว่านักเรียนมีสิทธิและมีหน้าที่รับผิดชอบในการเรียน
......จะเห็นว่าการเรียนการสอนแบบนี้เน้นบทบาทของผู้เรียน กระบวนการมากกว่าผลที่ได้ ส่งเสริมให้ผู้เรียนตั้งวัตถุประสงค์ในการเรียนของตนเองและการเรียนเป็นการเรียนรู้ตลอดชีวิต การนำแนวคิดนี้ไปใช้ในการเรียนการสอนภาษาอังกฤษก็คือ การให้ผู้เรียนทำกิจกรรมในกลุ่มย่อย หรือเป็นคู่ การทำเช่นนั้นจะช่วยลดบทบาทการที่ต้องพึ่งครูลงและผู้เรียนมาช่วยกันสร้างความรู้หรือดึงความรู้จากที่แต่ละคนมีอยู่มารวมกันโดยมีครูเป็นผู้ช่วย การได้มาของความรู้จะเป็นสองทางคือได้จากผู้เรียนเองและได้จากผู้สอน นอกจากนั้นให้ผู้เรียนได้อ่านหนังสืออย่างกว้างขวางและอ่านเพิ่มมากขึ้น โดยเลือกตามความสนใจและเหมาะกับระดับและความสามารถของตน ส่วนการวัดการประเมินผลการเรียนนั้นให้สนับสนุนให้ผู้เรียนตั้งเกณฑ์การประเมินความสำเร็จของตนเอง โดยไม่ต้องรอการประเมินผลจากผู้สอนซึ่งถือว่าเป็นผู้เชี่ยวชาญที่สุดในห้องเรียนก็ตาม วัตถุประสงค์คือให้ผู้เรียนมีความก้าวหน้าทางความรู้ให้มากที่สุด และตั้งค่านิยมในการหาความรู้ด้วยตนเองของผู้เรียนซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนมั่นใจและแสดงบทบาทและมีความรับผิดชอบต่อการเรียน
การเรียนการสอนแบบความร่วมมือ (Cooperative learning)
......แนวการสอนแบบนี้พัฒนามากจากหลากหลายแนวคิดและใช้หลายเทคนิควิธีการในการจัดการเรียนการสอน และเน้นให้เห็นคุณค่าในเรื่องของการปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียนโดยผู้สอนใช้กิจกรรมหลายๆรูปแบบที่จะให้ผู้เรียนร่วมมือกันทำงานให้สำเร็จตามเป้าหมาย
......แนวคิดในการสอนแบบนี้จะมีส่วนเหมือนกับแนวการสอนแบบผู้เรียนเป็นนิติบุคคลคือการที่ผู้เรียนต้องรับผิดชอบในการเรียนของตนเองเน้นกระบวนการเรียนผู้เรียนทำงานร่วมกันและต้องอธิบายในกลุ่มถึงที่มาของคำตอบทั้งหลาย การสอนแบบนี้ส่งผลดีในการเรียนรู้ของผู้เรียน ทำให้ผู้เรียนต้องพึ่งพาซึ่งกันและกัน สร้างความรู้สึกร่วมกันในการทำงานให้สำเร็จซึ่งทุกคนในกลุ่มต้องมีความรับผิดชอบในงานของตนเพื่อความสำเร็จของกลุ่ม แนวการสอนแบบนี้จำเป็นต้องมีการฝึกฝนผู้เรียนในเรื่องทักษะการทำงานกลุ่ม การแสดงความคิดเห็นอย่างสุภาพ การขัดแย้ง การขอความช่วยเหลือ การอธิบาย ผู้เรียนบางคนอาจไม่คุ้นเคยกับวิธีทำงานทางวิชาการร่วมกับผู้อื่นเช่นนี้มาก่อน แนวการสอนแบบนี้ถือว่าเป็นประโยชน์มากเพราะสามารถนำวิธีการไปใช้ในชีวิตประจำวันและการร่วมงานกับผู้อื่นในอนาคต
......การสอนแบบความร่วมมือนี้เน้นกิจกรรมที่มีความหมายตามสภาพการที่เป็นจริงเช่นให้กลุ่มไปสัมภาษณ์และนำมาผลการสัมภาษณ์มาเขียนรายงาน แนวการสอนเน้นการปฏิบัติแนวคิดทฤษฎีและค่านิยมในการทำงานร่วมกัน พร้อมทั้งสร้างให้เห็นถึงคุณค่าของการแข่งขันในสังคม การใช้โครงงาน(project work) เป็นกิจกรรมในการทำงานร่วมกันช่วยทะลายกำแพงห้องเรียนโดยให้ผู้เรียนได้เชื่อมโยงห้องเรียนกับโลกกว้างเข้าด้วยกัน (Freire, 1970) วัตถุประสงค์ของการเรียนก็เพื่อการเรียนรู้ร่วมกันมากกว่าการเรียนเพื่อสอบให้ได้คะแนนสูง
การบูรณาการหลักสูตร (Curricular integration)
......การบูรณาการหลักสูตรก็เพื่อที่จะแก้ปัญหาการเรียนประเภทแยกส่วนในแต่ละรายวิชาและเมื่อเรียนจบชั่วโมงก็จบวิชาและเริ่มเรียนวิชาใหม่เปิดหนังสือเล่มใหม่ต่อไป ทำให้ขาดการต่อเนื่องบูรณาการในรายวิชา ในความเป็นจริงของการปฏิบัติงานหรือการแก้ปัญหาจำเป็นต้องใช้ หลายวิชา แนวการสอนแบบนี้จึงมุ่งเน้นให้ผู้เรียนมีโอกาสได้เชื่อมโยงวิชาต่างๆเข้าด้วยกัน มีจุดประสงค์ให้การเรียนที่มีความหมายมากขึ้นและเกิดทักษะในการวิเคราะห์ในรูปแบบขององค์รวม(holistic manner)
......แนวคิดการสอนแบบนี้จะเน้นในเรื่องของการเรียนในส่วนรวมไปหาส่วนย่อย (whole-to-part) แทนการเรียนจากส่วนย่อยไปส่วนรวม (part-to-whole) เช่นการบูรณาการวิชาสังคมเรื่องการเปลี่ยนของสังคมโลกเข้ากับวิชาวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวกับวิวัฒนาการทางด้านเทคโนโลยีและวิชาภาษาโดยให้ผู้เรียนได้อ่านค้นคว้าและเขียนรายงานเป็นต้น แนวการสอนแบบบูรณาการนี้จะใช้มากในการเรียนการสอนภาษาอังกฤษในระดับอุดมศึกษาในประเทศไทย แนวคิดที่ว่าภาษาเป็นเครื่องมือในการหาความรู้ การเรียนภาษาจึงเป็นการเรียนรู้วิชาการด้านต่าง ๆ โดยผ่านตัวสัญญะทางภาษาไม่ใด้เป็นการเรียนรู้เกี่ยวกับตัวภาษาเท่านั้น
การเน้นความหมาย (Focus on meaning)
......การวิจัยทางจิตวิทยาการรับรู้ (cognitive psychology) พบว่าผู้เรียนรับรู้ได้ดีที่สุดเมื่อมีการเชื่อมโยงและสะสมความรู้เอาไว้อย่างมีความหมาย ขณะที่การเรียนรู้จากการท่องจำและจากการพูดซ้ำๆเป็นการเรียนรู้ในระยะสั้น ๆ (short-term learning) เพื่อเป็นการขยายการเรียนรู้ระยะสั้นเป็นการเรียนรู้แบระยะยาว (long-term learning) จึงจำเป็นต้องต้องเน้นในเรื่องการรับรู้และเข้าใจสาระของภาษาที่ผู้เรียนต้องใช้เพื่อการสื่อสาร ฮฮลิเดย์และแมทธิเอสเซน (Halliday & Matthiessen, 1999) ได้กล่าวถึงเรื่องความหมาย (meaning) ว่าหมายถึงความเข้าใจคำและตัวบททั้งหมด (whole text) เท่าๆกับความเข้าใจเหตุการณ์และสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันของผู้เรียน
......แนวการสอนแบบนี้เห็นขัดแย้งกับแนวการสอนของนักจิตวิทยาด้านพฤติกรรมศาสตร์ ที่ว่าการเรียนรู้เกิดจากการฝึกซ้ำ ๆ แนวการสอนแบบนี้เห็นว่าการเรียนรู้อย่างมีความหมายเป็นการเรียนรู้ที่แท้จริงของมนุษย์ ความหมายจะเกิดขึ้นก็เมื่อมีข้อมูลใหม่ไปรวมเข้ากับความรู้เดิมที่มีอยู่และสร้างเป็นความรู้ใหม่จากประสบการณ์เดิม ในการสอนภาษาเน้นการเรียนจากส่วนรวมไปส่วนย่อย (whole-to-part) เน้นปริบท (contexualization) และดูประเภทของตัวบท(genre) จุดประสงค์ของใช้ภาษาในแต่ละปริบทที่แตกต่างกัน เช่นตามเนื้อหาสาระ ตามวาระ โอกาส และบุคคล สิ่งเหล่าเป็นตัวกำหนดให้มีการเลือกใช้คำและไวยากรณ์ที่แตกต่างกันออกไป ภาษาแบ่งออกเป็นสองระดับคือภาษาพูดและภาษาเขียนซึ่งมีลักษณะของจัดวางรูปแบบและการใช้วาทการที่แตกต่างกัน ตามแนวคิดของฮอลิเดย์และมาติน (Halliday & Martin, 1993 ) ภาษามีลักษณะเป็นระบบและเป็นเครือข่าย (network) สามารถนำองค์ประกอบและระเบียบวิธีที่อยู่ในภาษามาสร้างสรรค์เป็นความหมายได้อย่างไม่จบสิ้นและไม่ซ้ำซ้อน
......ตามแนวคิดทฤษฎีด้านสังคมวิทยาเห็นว่าภาษาเป็นเครื่องมือทางสังคมในการสร้างความหมาย ผู้เรียนต้องคำนึงถึงหน้าที่ตามระบบของภาษาและการใช้ภาษาเพื่อการสื่อสารในสังคม แนวการสอนแบบนี้จะมีการวิเคราะห์ตัวบท (text) ที่มีความสัมพันธ์ระหว่างผู้สื่อสารและผู้รับสาร ศึกษาการเลือกใช้คำและรูปแบบของประโยค (Linguistic features) เพื่อให้การสื่อสารนั้นตรงกับความต้องการของผู้สื่อ แนวการสอนแบบนี้เป็นแนวคิดที่ต้องการนำมาใช้เพื่อแก้ปัญหาความล้มเหลวในการเรียนการสอนภาษาอังกฤษและวัฒนธรรมให้กับผู้ที่เรียนภาษาอังกฤษเป็นภาษาที่สองหรือเป็นภาษาต่างประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการเรียนการสอนภาษาอังกฤษเพื่อจุดมุ่งหมายเฉพาะ (English for specific purposes) หรือภาษาอังกฤษเชิงวิทยาการ (English for academics) แนวการสอนจะเน้นการศึกษาวิเคราะห์ภาษาตามหน้าที่ เช่นให้ผู้เรียนอ่านข้อความในตัวบทโดยระบุวัตถุประสงค์ เป้าหมายหรือหน้าที่ทางสังคมของผู้พูดหรือผู้เขียนในตัวบทนั้น ให้ผู้เรียนศึกษาขั้นตอนในการนำเสนอข้อความ เนื้อหาสาระในตัวบทและให้ศึกษาถึงองค์ประกอบของภาษาและความสัมพันธ์ของตัวบท (intertextuality) ที่ผู้พูดหรือผู้เขียนได้เลือกใช้เพื่อการสื่อความหมายในงานนั้น
ความแตกต่างที่หลากหลาย (Diversity)
......แนวการสอนแบบนี้เน้นเอาความหลากหลายของผู้เรียนมาเป็นประโยชน์ในการจัดการเรียนการสอน เช่นผู้เรียนต่างเผ่าพันธุ์ เชื้อชาติ ศาสนา ภาษา เพศ ฐานะทางสังคม และต่างระดับความรู้ ผู้สอนนำความแตกต่างดังกล่าวมาหาแนวการสอนที่ทำให้เกิดสัมฤทธิผลทางการเรียน ความหลากหลายไม่ถือว่าเป็นอุปสรรคแต่กลับเป็นจุดแข็ง
......แนวการจัดการเรียนการสอนยึดหลักการของการบูรณาการทักษะหลายด้าน ลงในกิจกรรมการเรียนการสอนในแต่ละครั้งตามหลักการของ multiple intelligence คือให้จัดกิจกรรมการเรียนที่หลากหลายเพื่อรองรับความแตกต่างและความถนัดเฉพาะทางของผู้เรียนและเหมาะกับรูปแบบการเรียนเช่นในการเรียนข้อความรู้หนึ่งให้ทำกิจกรรมเพื่อให้เกิดความรู้และทักษะในเรื่องนั้นในหลายรูปแบบเพื่อให้ผู้เรียนที่ถนัดดนตรี วาดภาพ การเขียน การอ่าน การวิเคราะห์ปัญหาได้มีโอกาสใช้ความถนัดของตนเองในการทำงาน แนวการสอนจึงยึดแนวการบูรณาการกิจกรรมที่ฝึกทักษะหลากหลายเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ดีการเรียนการสอนเป็นการให้โอกาสทุกคน เป็นการที่ผู้เรียนทั้งเก่งและอ่อนได้พัฒนาไปด้วยกัน นอกจากผู้เรียนได้พัฒนาตามศักยภาพของตนยังได้พัฒนาความถนัดของตนให้ดีขึ้นและละเอียดขึ้น ในขณะเดียวกันได้เรียนรู้เพิ่มมากขึ้นจากการทำงานร่วมกับผู้อื่นที่มีความชำนาญต่างกัน
ทักษะการคิด (Thinking skills)
......ทักษะการคิดเป็นทักษะที่สำคัญมากโดยเฉพาะในสภาพการปัจจุบันซึ่งเป็นยุคของข้อมูลข่าวสารและการโฆษณาประชาสัมพันธ์ จึงมีความจำเป็นต้องมีการพัฒนาทักษะการคิดในระดับที่สูงขึ้น(higher-order thinking skills) หรือที่เรียกว่าทักษะการคิดอย่างสร้างสรรค์และการคิดเชิงวิเคราะห์วิจารณ์ (Paul,1995) ทักษะการคิดแบ่งแยกได้หลายประเภทเช่นทักษะการประยุกต์ใช้ข้อมูลในปริบทใหม่ การวิเคราะห์เหตุการณ์สถานการณ์ การสังเคราะห์ข้อมูล การประเมินข้อมูล ทักษะการคิดเป็นทักษะที่จำเป็นมากในการศึกษาในปัจจุบันเพราะมีข้อมูลข่าวสารมากมายและผู้บริโภคต้องมีวิธีการที่ชาญฉลาดในการประเมินเลือกข้อมูลข่าวสารที่ได้นำเสนอเหล่านั้น
......แนวทางในการจัดการเรียนการสอนเพื่อให้เกิดทักษะในการคิดจึงเน้นการเชื่อมโยงผู้เรียนกับโลกภายนอก โดยผู้สอนและผู้เรียนเน้นการวิเคราะห์สถานการณ์ที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน สังเคราะห์ประมวลและประเมิน (Freire, 1970) ซึ่งการกระทำเช่นนั้นต้องมีทักษะการคิดในระดับที่สูงขี้น
เน้นกระบวนการคิดอย่างมีคุณภาพมากกว่าผลที่เกิดขึ้นจากวิธีคิดเช่นการคิดเพื่อการแก้ปัญหาและ
วิเคราะห์สถานการณ์ตามแนวทางอริยสัจจ์ 4 การคิดพิจารณา ใตร่ตรองให้ลึกซึ้งตามหลักการโยนิโสมนสิการ (ประยุทธ์ ปยุตโต, 2533) และแนวทางการสอนแบบอื่นๆ แนวการสอนแบบนี้จึงไม่ใช่กระบวนการแค่การรวบรวมความรู้แต่เป็นการประยุกต์ใช้ความรู้ไปใช้ในการพัฒนาเพื่อให้มีความก้าวหน้าทางการศึกษายิ่งขึ้น
......การให้ทำโครงงานในกลุ่มย่อยเป็นเป้าหมายหนึ่งของวิธีการฝึกทักษะการคิด ถือว่าเป็นกิจกรรมที่เป็นประโยชน์มากเพราะผู้เรียนได้ทำกิจกรรมเพื่อนสอนเพื่อน การรับฟัง การอภิปรายโต้แย้ง การวิพากษ์วิจารณ์ที่สร้างสรรค์ การท้าทายทางความคิด รวมทั้งการวางแผนการทำงานเพื่อความสำเร็จของกลุ่ม
การประเมินผลแบบใหม่ (Alternative assessment)
......ในการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษามีวีธีการประเมินโดยใช้ข้อทดสอบแบบต่าง ๆ เช่นการเลือกคำตอบที่ถูกที่สุด การระบุข้อถูกข้อผิด การเติมคำลงในช่องว่าง ซึ่งการประเมินดังกล่าวเป็นการประเมินที่ไม่สอดคล้องกับการปฏิบัติในชีวิตจริงและการใช้ทักษะการคิดในการดำเนินการหรือการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น ถึงแม้ว่าการวัดการประเมินผลโดยใช้ข้อสอบแบบอัตนัยเพื่อประเมินทักษะการคิดต้องใช้เวลาในการดำเนินการ และการประเมินผลมีลักษณะเป็นอัตวิสัย เแต่เริ่มเป็นที่นิยมใช้มากขึ้นในยุคหลังสมัยใหม่ เพราะในการพัฒนาทักษะการคิดในระดับที่สูงขึ้นจำเป็นต้องใช้ต้องมีการประเมินผลที่สอดคล้องกัน เช่นการประเมินผลงานโครงการฉบับก่อนและฉบับสุดท้ายเพื่อดูการพัฒนา การประเมินแฟ้มสะสมเพื่อดูความก้าวหน้า ปริมาณและคุณภาพของผลงาน การใช้รูปแบบการประเมินแบบ think aloud การสืบสวนสอบสวนเพื่อให้ทราบกระบวนการ (seek to investigate process)
......ทางเลือกใหม่ในการประเมินผลนั้นยังรวมถึงการให้ผู้เรียนประเมินผลกันเองเช่นการประเมินแบบ peer assessment ในการทำโครงการของงานกลุ่มหรือการทำงานเดี่ยว ซึ่งการประเมินผลแบบนี้ไม่ได้ลดบทบาทการประเมินของครูแต่เป็นการฝึกทักษะการประเมินผลตนเองและการให้ข้อมูลย้อนกลับจากกลุ่ม เช่นการให้ผู้เรียนตรวจงานเขียนของเพื่อนจะช่วยให้ผู้เรียนได้ตั้งเกณฑ์การประเมินและได้ทราบถึงเกณฑ์ของการเขียนที่ประสบผลสำเร็จมีคุณลักษณะเช่นใด
ครูทำหน้าที่เป็นผู้ร่วมเรียน (Teachers as co-learners)
......แนวความคิดในการที่ให้ครูเป็นผู้ร่วมเรียนไปกับนักเรียนนื้สืบเนื่องมาจากคำถามต่างๆไม่มีเพียงคำตอบเดียว ปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นมีความซับซ้อนแตกต่างกันและโลกมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา การเรียนรู้ตลอดชีวิตจึงเป็นสิ่งจำเป็น ผู้สอนมีส่วนร่วมในการถามคำถามและตอบคำถามอย่างไม่มีที่สิ้นสุดและจะต้องปฏิบัติให้เห็นจนผู้เรียนตระหนักถึงความจริงดังกล่าว
ผู้สอนมีการเรียนรู้เกี่ยวกับวิชาที่สอนและวิธีการสอนเพิ่มมากขึ้นทุกครั้งที่ทำการสอน
......ในการเรียนการสอนของยุคหลังสมัยใหม่ ครูร่วมเรียนรู้ไปกับผู้เรียน การเรียนการสอนเป็นกระบวนการทางสังคม ครูและผู้เรียนร่วมกันสร้างความรู้ ผู้สอนทำหน้าที่ผู้ให้ความสะดวกและสนับสนุนให้ผู้เรียนมีการเรียนรู้ร่วมกัน การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในยุคหลังนี้คือผู้สอนและผู้เรียนเป็นผู้ที่เชี่ยวชาญในสิ่งที่กำลังปฏิบัติและสามารถเป็นผู้ทำการวิจัยปฏิบัติการ วิจัยแบบมีส่วนร่วมวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งแต่ก่อนผู้เชี่ยวชาญทำการวิจัยและผู้บริหารเป็นผู้ทำการประเมินเท่านั้น และที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมคือผู้เรียนมีบทบาทในการประเมินผลการสอนของครูด้วยเช่นกัน
......การนำแนวคิดดังกล่าวไปสู่ภาคปฏิบัติในการเรียนการสอนภาษาคือการทำการวิจัยเพื่อหาทางแก้ไขและพัฒนาการเรียนการสอนในห้องเรียนของผู้สอน โดยใช้วิธีการเก็บบันทึกข้อมูลเช่นจากการสนทนา ซักถาม สัมภาษณ์ การทำกรณีศึกษาและนำผลที่ได้มาศึกษาวิเคราะห์ สังเคราะห์เขียนเป็นรายงานการวิจัยเพื่อให้ได้ข้อความรู้ใหม่ในการปฏิบัติงานที่เพิ่มประสิทธิภาพมากขึ้นจะเห็นได้ว่าในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงในเรื่องของการเรียนการสอนที่เน้นจากตัวครูมาเน้นการเรียนการสอนที่เน้นการพัฒนาผู้เรียน และแนวคิดที่ให้ครูและนักเรียนได้เรียนรู้ไปด้วยกัน
บทสรุป
......จากการศึกษาแนวคิดและวิวัฒนาการการเปลี่ยนแปลงทั้ง 8 ประเด็นของการเรียนการสอนภาษาหลังยุคใหม่ พบว่าแนวคิดมีความเกี่ยวข้องและสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน เช่นการสอนแบบร่วมมือมีความเชื่อมโยงกับการเรียนการสอนแบบผู้เรียนเป็นนิติบุคคลเพราะว่าการทำกิจกรรมกลุ่มช่วยให้นักเรียนพึงพาความช่วยเหลือจากครูน้อยลง การเรียนการสอนแบบความร่วมมือใช้หลักการบูรณาการรายวิชาชึ่งทำให้ผู้เรียนได้มีมีการเรียนรู้ร่วมกันจากการให้ทำโครงงานที่ต้องอาศัยความรู้จากหลายสาขาวิชาในหลักสูตรและการสอนแบบร่วมมือยังเชื่อมโยงกับการเรียนการสอนที่เน้นความหมายในการสื่อสารสาระความรู้ต่าง ๆ (meaning) และสัมพันธ์กับความแตกต่างที่หลากหลาย (Diversity) โดยทำให้ผู้เรียนได้เรียนรู้แง่ มุมที่แตกต่างกันและใช้ทักษะการร่วมมือเพื่อสร้างค่านิยม ความคิดและได้ประสบการณ์ใหม่ ๆ ในกลุ่มที่ผู้เรียนที่มีความแตกต่างทางด้านสังคมและวัฒนธรรม
......ทักษะการคิดเป็นทักษะที่จำเป็นในการจัดการเรียนการสอนแบบให้ความร่วมมือ กิจกรรมในกลุ่มย่อยบังคับให้ผู้เรียนต้องคิดเช่นการวิเคราะห์สถานการณ์ที่กำหนดขึ้น การที่ต้องให้ข้อมูลย้อนกลับ การอภิปราย การโต้วาที การทำการประเมินเพื่อนในกกลุ่ม การประเมินตัวผู้สอน การที่ผู้สอนทำหน้าที่เป็นผู้ร่วมเรียน และร่วมมือกันกับผู้สอนด้วยกันเองในการทำการศึกษาผู้เรียนซึ่งต้องใช้กระบวนการและทักษะในการคิดทั้งสิ้น การสอนแบบให้ความร่วมมือช่วยให้ผู้เรียนมีการลงมือปฏิบัติแทนการฟังบรรยายจากผู้สอน
......ในการเรียนการสอนแนวคิดทฤษฎีทั้งหมดที่กล่าวมาแล้วมีความสำคัญเท่า ๆ กัน การนำแนวคิดเพียงเรื่องใดเรื่องหนึ่งมาใช้จะทำให้การเรียนการสอนเป็นการสอนภาษาแบบแยกส่วนไม่เป็นองค์รวม ทำให้การพัฒนาผู้เรียนให้เกิดทั้งความรู้และความคิด เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในสังคมในอนาคตไม่ทันต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น การเรียนการสอนภาษาจำเป็นต้องใช้หลักการทั้ง 8 ปรที่กล่าว เหมือนกับการต่อภาพจิกส์ซอ ถ้าขาดชิ้นส่วนใดชิ้นส่วนหนึ่งไปก็ได้ภาพที่ขาดความสมบูรณ์